همکاری ایران و فرانسه در سطح سیاسی متوقف شده است
روزنامه اعتماد > شماره 3557 1/4/95 > صفحه 10 (دیپلماسی) > متن
همکاری ایران و فرانسه در سطح سیاسی متوقف شده است
نویسنده: پیروز ایزدی*
با دستیابی به توافق هسته ای از سوی ایران و گروه ١+٥ و متعاقب آن، رفع تحریم های اعمال شده علیه ایران به بهانه فعالیت های هسته ای کشورمان، با فضا و دوران جدیدی از روابط و مناسبات میان ایران و اتحادیه اروپایی روبه رو هستیم. در این راستا، روابط تهران و پاریس تحت تاثیر این فضای مثبت دستخوش تحولاتی شده و دو کشور به سمت بهبود روابط و گسترش مناسبات و توسعه همکاری ها حرکت می کنند. باید دانست که روابط ایران و فرانسه در طول سال های گذشته در دست انداز تحولات قرار گرفته و مناسبات میان دو کشور در طول سال های پس از انقلاب از فراز و فرودهای بسیاری برخوردار بوده است. این در حالی است که در ابتدای انقلاب اسلامی، با وجود نگاه مثبتی که ایرانیان نسبت به این کشور داشتند، در خلال سال های جنگ، فرانسه به طرفداری از عراق پرداخت و همین موجب شد تا مناسبات دو کشور کاهش یابد. با این حال، روابط ایران و فرانسه در طول سال های پس از جنگ، بهبود یافت و شاهد حضور و سرمایه گذاری فرانسوی ها در تهران بودیم اما تحریم های ظالمانه و نوع عملکرد فرانسه موجب شد تا آنها دیگربار از مزایای روابط با ایران محروم شوند. دوران پسابرجام و فضای مثبت ایجاد شده بین المللی برای جمهوری اسلامی ایران موجب شده است تا فرانسه دیگر نتواند همانند گذشته سیاست هایش را در خصوص ایران تنظیم کند. آنها اینک ایران را به عنوان یکی از مهم ترین قدرت های منطقه ای می دانند که می تواند نقشی موثر در حل و فصل بحران های خاورمیانه داشته باشد و از تاثیرگذاری فراوانی برخوردار است. فرانسوی ها اکنون با خطر تروریسم داعش روبه رو هستند و لطماتی نیز در این چارچوب متحمل شده اند و می دانند که بدون ایران نمی توانند اقدام موثری برای مبارزه با داعش و نابودی این گروه تروریستی داشته باشند. از سوی دیگر، هم اینک فرانسه همانند بسیاری از کشورهای اروپایی با مسائل اقتصادی بسیاری دست و پنجه نرم می کند و همین موجب شده است تا آنها به مزایای همکاری اقتصادی با ایران بیندیشند. هم اکنون فرانسوی ها ایران را یک بازار جذاب ٨٠ میلیونی می دانند که می تواند دروازه صادرات بیشتر کالاهای شان در مناطق پیرامونی اش باشد. از دیگر سو، ایران یکی از بزرگ ترین تامین کننده های انرژی در دنیا است و با توجه به نیاز فراوان فرانسه برای تامین انرژی بخش صنایع، مسوولان این کشور خود را ملزم به گام برداشتن در جهت بهبود روابط و نزدیکی بیشتر با ایران می دانند. البته این مساله را هم باید گفت که این نیاز یک طرفه نیست و ایران برای خروج از وضعیت کنونی اقتصادی خود، به سرمایه گذاری و ورود تکنولوژی سطح بالای فرانسه نیازمند است و همین مسائل موجب می شود تا هم تهران و هم پاریس نتوانند نسبت به یکدیگر بی تفاوت باشند. در این راستا، در دوره پسابرجام رفت و آمدهای بسیاری میان مقامات دو کشور در زمینه های مختلف صورت گرفته است که از جمله می توان به سفر لوران فابیوس به تهران و سفر آقای روحانی به پاریس اشاره کرد.
با وجود گام های تهران و پاریس برای بهبود روابط، افزایش همکاری ها و گسترش مناسبات آنچنان در فضای روابط دو کشور تا به امروز نمود آشکاری نداشته است. به عبارت دیگر، با وجود رفت و آمدهای بسیار میان مقامات دو کشور و سفر متعدد هیات های فرانسوی به ایران ما مشاهده می کنیم این عزم و اراده برای افزایش روابط و گسترش همکاری ها در سطح سیاسی متوقف مانده و آنچنان در مسائل اقتصادی پدیدار نشده است. به نظر می رسد باقی ماندن در مناسبات پیشین در عرصه اقتصادی با وجود اراده سیاسی، ریشه در تردیدهایی دارد که از دوران تحریم ها باقی مانده است. به دیگر سخن، صنایع و بانک های فرانسوی در همان وضعیت و دوراهی قرار دارند که دیگر صنایع پیشرفته و بانک های بزرگ اروپایی در رابطه با ایران و همکاری با کشورمان هستند. ما در سال های تحریم شاهد بودیم که وزارت خزانه داری امریکا، جریمه های سنگینی نسبت به بانک های اروپایی به دلیل همکاری با ایران اعمال کرد که در این چارچوب بانک پاریس فرانسه هم شامل این جریمه شد و جریمه ای ٩ میلیارد دلاری را پرداخت کرد. هراس باقیمانده از همکاری با ایران و جریمه شدن مجدد به بهانه های دیگر باعث شده این گره برخلاف دیگر مسائل در دوره پسابرجام تا به امروز باز نشده باقی بماند. وزارت خزانه داری امریکا نیز در این چارچوب هنوز مجوزهای لازم و اطمینان های کافی را به این بانک ها نداده است. با این حال، وزارت امور خارجه ایران به همراه دیگر دستگاه های مربوطه با بروز این مشکل، اقدامات لازم را انجام داده اند و در این چارچوب گشایش هایی ایجاد شده است ولی این گشایش ها در حد و اندازه توقعات ایران نیست. به نظر می رسد وزیر امور خارجه در این سفر بخش مهمی از رایزنی های خود را به این مساله اختصاص بدهد. محمدجواد ظریف در سفر خود به پاریس تلاش خواهد کرد تا به تردیدهای صنایع و بانک های فرانسوی برای همکاری با ایران و سرمایه گذاری در کشورمان پایان داده و آنها را از دوراهی کنونی خارج کند. او می کوشد تا اعتمادسازی های لازم را انجام دهد و ترغیب های لازم را برای سرمایه گذاران فرانسوی ایجاد کند. از سوی دیگر، ظریف در این سفر به فرانسه به عنوان یک از مهم ترین اعضای گروه ١+٥ وظایفش را در قبال برجام یادآوری خواهد کرد. به عبارت دیگر، رییس دستگاه دیپلماسی در این سفر بی تردید از مقامات فرانسوی خواهد خواست تا بر حجم تلاش های شان برای اقدامات بیشتر امریکا در وفای به عهد داده شده در برجام بیفزایند و به این کشور فشار وارد کنند.
همکاری ها و رایزنی های محمدجواد ظریف با مقامات فرانسوی در خصوص مسائل منطقه ای بخش دیگری از گفت وگوهای وزیر امور خارجه در پاریس خواهد بود. در فضای پسابرجام و با توجه به شرایط خطیر منطقه و حملات گروه های تروریستی به فرانسه و داعش، امیدواری ها برای همکاری تهران و پاریس به عنوان دو بازیگر مهم منطقه ای و فرامنطقه ای در خاورمیانه بیش از پیش شده بود. ایران و فرانسه برای استقرار ثبات و ایجاد صلح و همچنین مبارزه با تروریسم از اشتراک منافع بسیاری برخوردار هستند اما تا امروز این مساله هم مانند همکاری های اقتصادی به مرحله ظهور نرسیده است. به نظر می رسد مسائل بسیاری در این خصوص مانع از عملیاتی شدن این همکاری ها شده است. از سردرگمی فرانسوی ها برای اتخاذ مواضع و استراتژی تا همکاری های گسترده اقتصادی آنها با عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس. به عبارت دیگر، فرانسه با بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس از مناسبات و مراودات ویژه ای برخوردار است و همین موجب شده است تا این مساله بر همکاری های منطقه ای اش با ایران سایه بیندازد.
*پژوهشگر مسائل فرانسه
روزنامه اعتماد، شماره 3557 به تاریخ 1/4/95، صفحه 10 (دیپلماسی)
