روز شنبه (۱۷ مهرماه)، صحبت‌های استفان میشل، مدیر خاورمیانه و آفریقای جنوبی شرکت توتال درباره حضور این شرکت فرانسوی در ایران، یکی از تیترهای اصلی صفحه اصلی روزنامه دولتی ایران و دو روزنامه مهم حامی دولت (دنیای اقتصاد و شرق) بود. این اقدام مشترک حامیان رسانه‌ای دولت که بیشتر شبیه رپرتاژ آگهی اختصاصی برای حضور یک شرکت فرانسوی در صنعت نفت و گاز کشورمان بود، خروجی نشست خبری این مدیر ارشد شرکت توتال و همچنین مدیر دفتر شرکت توتال در تهران با 5 خبرنگار ایرانی است که روز سه‌شنبه دوهفته گذشته (13 مهرماه) در دفتر مرکزی این شرکت در شهر پاریس برگزار شده بود. میشل در این نشست خبری به دو نکته مهم اشاره کرده است:
الف- توتال برای ورود دوباره به بازار نفت و گاز ایران، منتظر انتشار رسمی متن مدل جدید قراردادهای نفتی (IPC) است.
ب- همکاری‌های جدید توتال با ایران براساس تفاهم‌نامه امضا شده بین مقامات این شرکت و وزیر نفت ایران در ژانویه ٢٠١٦ (بهمن سال گذشته) و در جریان سفر رئیس‌جمهوری ایران به فرانسه، صورت می‌گیرد. البته بخش‌هایی از این تفاهم‌نامه محرمانه است و نمی‌توان آن را اعلام کرد، «اما آنچه درباره حضور توتال در روزنامه‌های ایران نوشته می‌شود بی‌ربط به واقعیت نیست».
اما توتال در ایران به دنبال چیست و چرا گزارش مربوط به این نشست خبری این قدر در رسانه‌های داخلی برجسته گردید؟
همان‌طور که از مدت‌ها قبل مشخص بود و مقامات ارشد وزارت نفت نیز بارها به آن اشاره کرده‌اند، شرکت توتال به دنبال توسعه میدان آزادگان جنوبی است. در همین راستا، در روزهای ابتدایی امسال بود که بیژن زنگنه، وزیر نفت خبر از امضای سند محرمانه توسعه این میدان بین این وزارتخانه و این شرکت فرانسوی داد؛ اقدامی که زمینه‌ساز ارائه اطلاعات میدان نفتی مذکور به شرکت توتال بود تا این شرکت بتواند هر چه زودتر طرح خود را برای توسعه این میدان بزرگ مشترک ارائه دهد. با وجود علاقه شدید مقامات ارشد وزارت نفت به امضای هر چه سریع‌تر این قرارداد با این شرکت فرانسوی با استفاده از مدل جدید قراردادهای نفتی تاکنون این امر محقق نشده است.
مهم‌ترین مانع واگذاری توسعه این میدان ساده و کم‌ریسک مشترک به شرکت توتال که کارنامه انتقادآمیزی در صنعت نفت و گاز ایران داشته است، طولانی و پیچیده شدن فرایند اصلاح مصوبات دولت درباره مدل جدید قراردادهای نفتی در نیمه اول امسال و انتقادات شدید گروهی از نمایندگان مجلس از این مصوبات بود. مانعی که بالاخره با مدیریت علی لاریجانی، رئیس مجلس که روابط سیاسی نزدیکی با دولت یازدهم دارد، برطرف شد و حدود یک ماهی است که این مدل قراردادی رسما وارد فاز اجرایی شده است. در همین راستا، وزارت نفت قصد دارد که در آینده نزدیک یکی از اولین مناقصه‌های توسعه میادین نفتی و گازی کشور را به میدان آزادگان جنوبی اختصاص دهد تا هر چه زودتر قرارداد توسعه این میدان بزرگ با شرکت فرانسوی توتال بسته شود.
انتقاد شدید کارشناسان از قرارداد با توتال
با این وجود، هنوز انتقادات زیادی درباره مصوبات دولت درباره مدل جدید قراردادهای نفتی از سوی کارشناسان و نمایندگان مجلس مطرح می‌شود و بسیاری از افراد معتقدند در مصوبات نهایی دولت در این زمینه (مصوبات 7 شهریورماه)، همچنان حدود نیمی از تذکرات 15 گانه مقام معظم رهبری به رئیس جمهور درباره قراردادهای جدید نفتی نادیده گرفته شده است.
به همین دلیل، همچنان شبهات زیادی درباره رعایت منافع ملی با اجرای قراردادهای IPC وجود دارد و این مدل قراردادی از مشروعیت کافی در داخل کشور برخوردار نیست. همین شرایط، امضای قرارداد وزارت نفت با شرکت بدسابقه توتال آن هم برای توسعه میدان ساده و کم‌ریسکی مانند آزادگان جنوبی را مشکل می‌کند؛ میدان بزرگ و مهم نفتی که بخش داخلی هم توان توسعه آن را دارد و هم متقاضی توسعه آن است.
احمد توکلی، نماینده سابق مجلس و رئیس هیئت مدیره سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت در نامه‌ای به نمایندگی از جمعی از منتقدان IPC به سران سه قوه در تاریخ 16 مردادماه، سوابق شرکت توتال در ایران را اینگونه تشریح می‌کند: «توتال کارنامه‌ای بسیار منفی و ننگین در ارتباط با ما دارد. از سال ۱۹۹۵ که توسعه میدان سیری A و E به توتال سپرده شد، همه قرارداد‌ها از سیری گرفته تا میدان نفتی ایلام، درود و توسعه فاز ۲ و ۳ پارس جنوبی نتایج برخلاف قرارداد و به زیان ما بود. سرنوشت پروژه ۲/۴ میلیارد دلاری پارس جنوبی دردناک‌تر است. ایران با عملکرد شرکت توتال ۱۰ سال از برداشت مهم‌ترین و بزرگ‌ترین لایه گازی پارس جنوبی محروم شده است. براساس اطلاعات به دست آمده در میدان گازی پارس جنوبی، چهار لایه گازی وجود دارد، اما ۱۰ سال است که ایران از بزرگ‌ترین لایه گازی این میدان برداشتی نداشته است؛ چراکه طرح شرکت توتال برای برداشت کامل نبوده است. شاید سهیم بودن این شرکت فرانسوی در بخش قطری این میدان، خیانت‌آمیز بودن این رفتار و مسئله‌دار بودن قرارداد با توتال را توضیح بدهد.
زیرکی وزارت نفت و هوشیاری شرکت‌های داخلی
برای مدیریت شرایط مذکور، مقامات ارشد وزارت نفت دست به ابتکار هوشمندانه‌ای زدند تا هم به مدل جدید قراردادهای نفتی در داخل کشور مشروعیت ببخشند و هم رقبای داخلی توتال برای توسعه میدان آزادگان جنوبی را از صحنه رقابت حذف کنند تا واگذاری توسعه این میدان به این شرکت فرانسوی به راحتی و بدون حاشیه خاصی در آینده نزدیک صورت گیرد.
ابتکار هوشمندانه وزارت نفت این بود که اولین قرارداد IPC با شرکت وابسته به یکی از نهادهای انقلابی که متقاضی اصلی توسعه میدان آزادگان جنوبی است، برای توسعه یک میدان نفتی به مراتب کوچک‌تر و کم‌اهمیت‌تر نسبت به این میدان منعقد شود. در همین راستا، اواسط هفته گذشته و دقیقا همزمان با برگزاری نشست خبری مدیران توتال در فرانسه (13 مهرماه)، قرارداد توسعه و ازدیاد برداشت از میادین نفتی یاران، مارون و کوپال به ارزش 2/2 میلیارد دلار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه نفت و گاز پرشیا وابسته به گروه انرژی تدبیر زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام امضا شد. با این وجود، اتفاقاتی افتاد که نقشه وزارت نفت در این زمینه نه تنها محقق نشود بلکه شرایط بدتری هم برای این وزارتخانه ایجاد شود.
اولا: با توضیحات مدیران ارشد ستاد اجرایی فرمان امام و همچنین هوشیاری برخی رسانه‌ها، به سرعت این موضوع مشخص شد که آن چیزی که بین مقامات شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه نفت و گاز پرشیا امضا شده است؛ «قرارداد» نبوده است بلکه صرفا یک «تفاهم‌نامه» بوده است! این تفاهم‌نامه در قالب HOA (توافقات کلی) و براساس مدل جدید قراردادهای نفتی تنظیم شده بود. شفاف شدن این موضوع باعث شد تا تبلیغات وسیع رسانه‌های دولتی یا حامی دولت درباره این تفاهم که عمداً در فضای رسانه‌ای کشور به عنوان «قرارداد» جلوه داده شد، شکست بخورد و هدف وزارت نفت مبنی بر مشروعیت‌بخشی به مدل جدید قراردادهای نفتی تا حدود زیادی محقق نشود.
ثانیا: امضای این تفاهم‌نامه نه تنها موجب انصراف شرکت توسعه نفت و گاز پرشیا از ادامه تلاش‌های خود برای امضای قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی نشد بلکه مدیران ارشد ستاد اجرایی فرمان امام در این مراسم رسما برای توسعه این میدان نفتی اعلام آمادگی کردند و به تبیین توانمندی‌های شرکت‌های داخلی در زمینه توسعه میادین نفتی و گازی کشور پرداختند. این مدیران بعد از مراسم مذکور نیز در مصاحبه با رسانه‌های مختلف، بارها و بارها بر دیدگاه خود درباره ضرورت توسعه میدان آزادگان جنوبی توسط شرکت‌های داخلی با توجه به توانمندی بالای این شرکت‌ها تاکید کردند.
به عنوان مثال، علی مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام در یک نشست خبری در تاریخ 14 مهرماه با بیان اینکه ما میدان آزادگان را می‌خواهیم، گفت: «آزادگان یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی دنیاست و اگر ما در داخل بتوانیم آن را توسعه بدهیم بین‌المللی می‌شود و حاضریم آزادگان را با هر مدل قراردادی توسعه بدهیم». رئیس ستاد اجرایی فرمان امام ضمن تاکید بر این موضوع که تا آزادگان تعیین تکلیف نشود ما کار جدیدی را شروع نمی‌کنیم و خارجی‌ها برای فاینانس کردن آزادگان در صف هستند، گفت: «با اینکه آزادگان میدان بزرگی است اما از نظر فنی میدان آزادگان یکی از ساده‌ترین میادین است». مخبر با طرح این پرسش که چرا میادین بزرگ را به ما نمی‌دهند، گفت: «وقتی میدان بزرگ را به من بدهند سه سال دیگر 4 شرکت دیگر مشابه ما شکل می‌گیرد و همین پیمانکارانی که با ما کار می‌کنند بزرگ می‌شوند و خودشان پروژه می‌زنند».
آزمون راستی‌آزمایی ادعاهای وزارت نفت
اتفاقات فوق و به خصوص اعلام آمادگی رسمی یک شرکت داخلی خوش‌سابقه برای توسعه میدان آزادگان جنوبی، مشکلات وزارت نفت برای واگذاری توسعه این میدان به شرکت توتال را افزایش داده است. برگزاری نشست خبری توسط مدیر ارشد شرکت توتال در پاریس و برجسته‌سازی خبر مربوط به این جلسه توسط رسانه‌های حامی دولت هم احتمالا در همین راستا صورت گرفته است تا حداقل در فضای رسانه‌ای وضعیت تا حدودی مطابق با خواسته وزارت نفت پیش برود. در حال حاضر، شرایط سختی برای وزارت نفت ایجاد شده است زیرا یک شرکت داخلی توانمند به صورت رسمی و رسانه‌ای متقاضی حضور در مناقصه میدان بزرگ آزادگان جنوبی شده است. این در حالی است که مدیران ارشد وزارت نفت اعتقاد دارند توسعه میادین نفتی و گازی بزرگ کشور باید در اختیار شرکت‌های خارجی قرار بگیرد و صرفا توسعه میادین کوچک و متوسط کشور را می‌توان به شرکت‌های داخلی واگذار کرد.
علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در مصاحبه با خبرگزاری شانا در تاریخ 23 مردادماه امسال گفت: «شرکت ملی نفت ایران آمادگی دارد در صورت تضمین استفاده از فناوری‌های مورد نیاز، سرمایه کافی و پذیرش ریسک پروژه، توسعه میدان‌های کوچک و متوسط نفت و گاز را به آن دسته از شرکت‌های ایرانی بسپارد که برای تبدیل شدن به شرکت‌های اکتشاف و تولید صاحب صلاحیت تشخیص داده شده‌اند. این شرکت‌ها می‌توانند در میدان‌های کوچک و متوسط، به عنوان اپراتور اصلی فعالیت کرده و در این مسیر از خدمات شرکت‌های بین‌المللی دارای فناوری و سرمایه‌های خارجی استفاده کنند».
با توجه به همین دیدگاه غلط مدیران ارشد وزارت نفت که ریشه در بدبینی فراوان آنها به توان داخلی همزمان با خوش‌بینی افراطی‌شان به توانمندی شرکت‌های خارجی در توسعه صنعت نفت و گاز کشورمان دارد، وزارت نفت هیچ علاقه‌ای به حضور شرکت‌های داخلی در مناقصه‌های میادین نفتی و گازی بزرگ کشور ندارد و ترجیح می‌دهد این مناقصه‌ها صرفا با حضور شرکت‌های خارجی برگزار شود. حال باید دید زنگنه و یارانش در وزارت نفت از این آزمون بزرگ سربلند بیرون می‌آیند و برخلاف میل باطنی‌شان، اجازه حضور به شرکت‌های داخلی در مناقصه میادین بزرگ بخصوص میدان مشترک آزادگان جنوبی را می‌دهند تا منافع ملی به شکل بهتری رعایت شود یا توسعه این میدان ساده و کم‌ریسک به یک شرکت فرانسوی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، کارنامه قابل دفاعی در صنعت نفت و گاز کشورمان ندارد، سپرده می‌شود؟
انتهای پیام
منبع: کیهان- چهار‌شنبه 28 مهر ۱۳۹۵ | 