سه شنبه, ۱۶ آذر ۱۳۹۵، ۱۰:۱۹ ب.ظ
صحنه‌های بسیار حزن‌انگیز تاسوعا و عاشورا از نگاه سیاح فرانسوی
گاهی به محرم در شهرهای ایران/ فرهنگ عزاداری در پایتخت/3
صحنه‌های بسیار حزن‌انگیز تاسوعا و عاشورا از نگاه سیاح فرانسوی/ ورود آزادانه فقیر و غنی در مجالس متعدد روضه و تعزیه
تاریخ انتشار : سه شنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۰۰
محرم در گذشته با آداب و آیین‌هایی همراه بوده که امروز بخشی از آنها به یادگار مانده است در این میان آنچه که توانسته قسمتی از سنت‌های ایرانی را به امروز منتقل کند، یادداشت‌هایی است که پژوهشگران و سیاحان نوشته‌اند. یکی از این آثار کتاب «سفرنامه از خراسان تا بختیارى» است که هانری رنه دالمانی در آن به بیان آدابی از محرم در کنار سایر آیین‌های ایران زمین تالیف کرده است.
کتاب «سفرنامه از خراسان تا بختیارى» ترجمهاى از سفرنامه هانرى رنه دالمانى است که به فارسى ترجمه شده است. این سفرنامه؛ شامل طرز زندگى، آداب و رسوم، اوضاع ادارى، اجتماعى، اقتصادى، فلاحتى و صنایع ایران از زمان قدیم تا پایان سلطنت قاجاریه به همراه تصاویر است.
نوشیدن قهوه و شربت تا استماع روضه
رنه‌دالمانیِ در توصیف مقدمات محرم با اشاره به حضور فقیر و غنی در مجالس روضه می‌نویسد: «در ماه محرم به یادگار شهادت امام حسین (ع) و بستگان او مجالس عزاداری زیادی فراهم می‌شود، مخصوصا در ده روز اول محرم در غالب خانه‌ها روضه‌خوانی می‌کنند، به خصوص در روزهای نهم و دهم که آنها را تاسوعا و عاشورا می‌گویند. صحنه‌های بسیار حزن‌انگیز و جالب توجهی فراهم می‌کند. در تمام ایام ماه محرم به خصوص در ده روز اول تمام مردم از زن و مرد و جوان و کودکان و لباس سیاه ماتم می‌پوشند و بعضی از آنها پیراهن سیاه بلندی بر تن می‌کنند مجالس متعدد روضه و تعزیه در منازل اشخاص متعین و ثروتمند تشکیل می‌شود در بالای سر این خانه‌ها پرچم سیاهی زده می‌شود و هر کس اعم از غنی فقیر می‌تواند آزادانه در این مجالس وارد شود و بیانات روضه‌خوان را استماع کند و قهوه و چای و شربت بنوشد.»
صحنه‌های حزن‌آور مجالس تعزیه
سیاح فرانسوی سراغ تعزیه رفته و در توصیف آن آورده است: «در این ماه تکایا را آرایش می‌کنند و شهادت امامان را حتی‌الامکان به صورت واقع نمایش می‌دهند. شیعیان به تعزیه علاقه خاصی دارند، این صحنه‌های حزن‌آور نیز در ایالات ولایات توسط حکام در تکیه یا مسجدی نمایش داده می‌شوند و اگر جای مناسبی نباشد در مقابل عمارت حکومتی چادر می‌زنند و در آنجا مجالس تعزیه را دایر می‌کنند.»
جزئیات ریزی از چگونگی چادر و محل تعزیه عنوان شده که در سطوری از آن می‌خوانیم: «در مرکز محوطه که برای این کار انتخاب شده مصطبه بلندی درست می‌کنند که 25 تا 30 متر مربع وسعت دارد و ارتفاع آن به یک الی دو متر می‌رسد، در یک گوشه مصطبه شخصی که مدیر نمایش یا به اصطلاح تعزیه‌گردان است در روی صندلی می‌نشیند، در اطراف این سکوی بلند معبری به عرض 3 تا 4 متر معین شده که تعزیه‌خوانان بتوانند با سهولت در اطراف آن گوش کنند، محوطه بعد از معبر به دو قسمت می‌شود قسمت چپ مخصوص نشستن زنان است و قسمت راست به مردان تعلق دارد و به قدری در این محوطه کوچک جمعیت جمع می‌شود که غالبا به همدیگر فشار می‌آورند و متحمل صدماتی می‌شوند. حاکم و اطرافیان او هم در طاقنماهای فوقانی جای می‌گیرند.»
کفن‌پوشان حسین‌گویان قمه به سر
رنه‌دالمانیِ با نگاه تیزبین خود بسیاری از اعمال عاشورا را ثبت کرده و در این میان به قمه زدن هم اشاره کرده و می‌نویسد: «روز عاشورا افرادی که نذر کرده‌اند در این روز خون خود را در ماتم شهدای کربلا بریزند، سر را تراشیده، کفن سفیدی هم می‌پوشند و یا حسین‌گویان و قمه به سر.»
سیاح فرانسوی بازی اطفال در نمایش تعزیه را نیز نادیده نگرفته و درباره آن آورده است: «اینها در کودکی نقش اطفال کوچک را بازی می‌کنند و چون به سن جوانی رسیدند جوانان را نمایش می‌دهند؛ خلاصه آنکه تعزیه‌خوانی تقریبا شغلی است موروثی که از پدر به پسر می‌رسد و همه در کار خود ورزیده هستند.»
