دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا بالاخره بعد از  بعد از دو بار تائید پایبندی ایران به تعهداتش در برجام، برای بار سوم در آخرین گزارش سه ماهه خود از انجام این کار امتناع کرد و با این اقدام عملا تعیین تکلیف برجام به کنگره آمریکا واگذار شده است.

با این وضعیت کنگره ٦٠ روز فرصت داد که بازگرداندن تحریم ها علیه ایران را مورد بررسی قرار دهد. در حال حاضر در کنگره صحبت از تدوین شرط هایی می شود که در صورت عدم اجرای آنها از سوی ایران، تحریم های هسته ای که روی کاغذ رفع شده دوباره برگردد. این در حالی است که در کنگره تحریم های غیرهسته ای بسیاری در مرحله تدوین و تصویب می باشد.

در این بین تا همین مرحله از اجرای برجام نیز مقامات و مسئولان جمهوری اسلامی بارها عدم رضایتمندی خود را انجام تعهدات از سوی کشورهای غربی علی الخصوص آمریکایی ها ابراز داشته اند. در یکی از آخرین اظهارنظرها، سیدعباس عراقچی دیروز با ذکر نمونه‌هایی از موارد نقض و بدعهدی آمریکا تاکید کرد: بزرگترین مورد تخلف از برجام مربوط به عدم پایبندی آن کشور به بندهای 26، 28 و 29 برجام است. بر اساس این بندها آمریکا متعهد شده است برجام را همراه با حسن نیت و در فضایی سازنده اجرا کرده و از هر عملی که باعث خدشه دار شدن منافع ایران از رفع تحریم‌ها می‌شود خودداری کند. به ویژه آن کشور مکلف به رعایت این اصول در سخنان عمومی مقامات خود است که تاکنون بدان عمل نکرده است.

حال با این شرایط پیش بینی آینده برجام بسیار سخت شده است. به خصوص این که در آمریکا صحبت از اجرایی شدن راهبرد جامعی با هدف عقب راندن ایران در زمینه برنامه موشکی و سیاست های های منطقه ای می شود. اوضاع زمانی پیچیده تر می شود که بدانیم کشورهای اتحادیه اروپا که به شدت خواهان حفظ و ماندگاری برجام هستند در زمینه فشار آوردن به ایران در این زمینه ها با ترامپ و کنگره هم نوا شده اند.

در این باره فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت، رئیس جمهور آمریکا قدرت زیادی دارد اما قدرت انجام این کار یعنی بی اعتبار کردن توافق هسته ای را ندارد. رهبران بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا نیز در بیانیه ای صریح که درست پس از سخنرانی ترامپ منتشر شد، تأکید کردند برجام نتیجه بخش بوده و آن ها همچنان به اجرای کامل آن پایبندند.

با این وجود باید گفت هماهنگی آمریکا و کشورهای اروپایی بخصوص فرانسه درباره فشار آوردن به ایران در زمینه های موشکی و بحران های منطقه ای بیش از پیش افزایش یافته است. بدون شک در صورت اعمال فشار به ایران در این حوزه ها، سرنوشت برجام نیز می تواند مبهم شود.

شاید بیانیه روز جمعه (28 مهر 1396) سران انگلیس، فرانسه و آلمان به اندازه کافی تامل‌برانگیز باشد؛ آنجا که بعد از «هشدار به آمریکا نسبت به لغو برجام»، در قالبی دیگر گفته‌اند: «‌درحالی‌که ما از حفظ برجام حمایت می‌کنیم، نگرانی خود را در‌باره برنامه موشک‌های بالستیکی ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور که مغایر مصالح امنیتی اروپاست بیان می‌کنیم. ما آماده‌ایم در این زمینه، در همکاری تنگاتنگ با آمریکا و دیگر شرکای ذینفع، اقدامات مناسبی را انجام دهیم!»

به همین دلیل است که رهبر انقلاب در سخنرانی اخیرشان در جمع نخبگان به اروپایی ها در این زمینه هشدار دادند: «اروپایی‌ها از هم‌صدایی با آمریکایی‌ها در مسائلی نظیر قدرت دفاعی ایران و حضور ایران در منطقه بپرهیزند چرا که ما مطلقا هم آوازی اروپایی‌ها با زورگویی‌های امریکا را قبول نمی‌کنیم. آنهایی که موشک و سلاح اتمی دارند ملت ایران را از داشتن موشک 2 یا 3 هزار کیلومتری نهی می‌کنند، این موضوع و دیگر مسائل مربوط به ایران به شما چه ربطی دارد؟»

فرانسه پلیس خوب مذاکرات جدید می شود؟

به عقیده بسیاری از کارشناسان، موقعی که مذاکرات هسته ای ایران با کشورهای 1+5 در جریان بود فرانسه و وزیر خارجه آن روز این کشور یعنی لوران فابیوس در نقش پلیس بد مذاکرات ظاهر شده بودند و تلاش داشتند بسیاری از شروط و اهداف رژیم صهیونیستی و عربستان را تحمیل کنند. این حربه و تاکتیک در راستای کسب منافع حداکثری و اعطای حداقل امتیازات به ایران بود.

اما به نظر می رسد این بار نقش ها جابجا شده و فرانسوی ها قرار است نقش پلیس خوب را بازی کنند و دونالد ترامپ و کنگره در قالب پلیس بد ایفای نقش کنند. در این صورت فرانسه با القای ترس از ترامپ، ایران را برای مواجه نشدن با شرایط به مراتب بدتر به پذیرش خواسته های اروپا ترغیب و تحریک می کند.

همین تحلیل را البته با اندکی تغییر هفته قبل سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه نیز ارائه داده بود: «در برجام، آمریکا نقش پلیس خوب را بازی کرد و رژیم صهیونیستی پلیس بد بود و امروز آمریکا پلیس بد را بازی می‌کند و اروپا به رهبری فرانسه نقش پلیس خوب را بازی می‌کند. در دوره جدید، آمریکا و اتحادیه اروپا سیاست مرعوب کردن را پیش گرفته‌اند به طوری که افرادی که قصد خرید و فروش و سرمایه‌گذاری دارند، دست نگه می‌دارند و در حقیقت دشمن قصد دارد با همین سیاست، ملت را درگیر کند و وقت کشور را تلف کند تا در نهایت به ناامیدی و بدبینی مردم منجر شود.»

در این راستا امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه روز پنجشنبه از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواست پایبندی کامل به توافق هسته‌ای سال 2015 ایران را تضمین کند. همچنین ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه لودریان با اشاره به قصدش برای سفر به تهران در هفته‌های آینده گفت: «ما به زودی فرصت خواهیم داشت ایرانی‌ها را در این دو موضوع (موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای) تحت فشار قرار دهیم.»

بنا به همین دلیل است که باید گفت ایران در مواجه با سیاست های تقابلی ترامپ و کنگره نمی تواند چندان روی اروپا حساب باز کند و نباید به وعده ها و نقش بازی کردن های شرکا و متحدان آمریکا خوشبین باشد.