اروپا نه «می خواهد» و نه «می تواند» مقابل آمریکا بایستد

۱۳۹۷/۰۳/۳۰ :: ۰۷:۰۳

مراد محمدی

اروپا نه «می خواهد» و نه «می تواند» مقابل آمریکا بایستد

تحریم های ثانویه آمریکا، شرکت های کشورهای دیگری را در بر می گیرد که اصالتا آمریکایی نیستند، 

اما قوانین تحریمی آمریکا آن ها را برای ورود و تجارت با بازار ایران دچار انسداد می کند.

وزیر اقتصاد فرانسه روز سه‌شنبه ۱۹ ژوئن/ ۲۹ خرداد در تلویزیون ملی فرانسه گفت که «بیشتر» شرکت‌های فرانسوی با اعمال تحریم‌های آمریکا «نمی‌توانند» در ایران بمانند. برونو لومر در ادامه افزود:« این شرکت‌ها باید در ازای خدمات و تولیداتشان در ایران پول دریافت کنند و به خاطر عدم وجود نهاد مالی مستقل اروپایی این امکان وجود ندارد.» این مقام فرانسوی اعلام کرد که این فعالیت‌های اقتصادی نمی‌توانند تداوم داشته باشند چرا که باید برای محصولاتی که به ایران منتقل می‌شوند و یا در این کشور ساخته می‌شوند، پرداخت صورت گیرد و موسسات مالی مستقل به این منظور وجود ندارند. اینکه وزیر اقتصاد فرانسه می گوید بیشتر شرکت های فرانسوی با اعمال تحریم های آمریکا نمی توانند در ایران بمانند یعنی به محض تمام شدن فرصتی که ترامپ برای بازگشت تحریم ها داده است، بایستی منتظر خروج و عدم ارائه خدمات شرکت های فرانسوی به ایران باشیم. این موضوع به تنهایی برای عدم واگذاری اقتصاد کشور به دست اروپایی ها کافی است.

چرا اروپا نمی تواند بدون آمریکا تصمیم گیری کند؟

از روز هشتم ماه می (18 اردیبهشت) یعنی زمانی که «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که از توافق هسته‌ای با ایران خارج می‌شود، اتحادیه اروپا در تلاش‌ است تا نگذارد پیامدهای این تحریم‌ها گریبانگیر شرکت‌های اروپایی شود که با ایران همکاری دارند. 28 عضو اتحادیه اروپا هم‌اکنون تدابیری تحت عنوان قوانین مسدود‌ساز، برای مقابله با این اقدام آمریکا در پیش گرفته‌اند تا بتوانند به همکاری اقتصادی با ایران ادامه دهند. با این وجود، اغلب کارشناسان اقتصادی این ساز و کار را بیشتر نمادین دانسته و معتقدند که از آنجا که تحریم‌های ثانویه موجب می‌شود شرکت‌ها بین بازار ایران و آمریکا یکی را انتخاب کنند، نهایتا این ساز و کار نمی‌تواند آن‌ها را به ادامه حضور در ایران ترغیب کند. چرا؟

1. اروپا ناتوان از مقابله با تحریم های ثانویه

یکی از عمده ترین یا شاید عمده ترین دلیل این موضوع این است که اروپا توان مقابله با تحریم های ثانویه آمریکایی ها را ندارد. نظام و چارچوب تحریم های آمریکا به دو جنبه بر می گردد، نخست تحریم های اولیه آمریکا و دوم تحریم های ثانویه آمریکا. تحریم های اولیه آمریکا مربوط به شرکت های آمریکایی است که مستقیما ایران را هدف تحریم های خود قرار می دهند. در حالی که تحریم های ثانویه این کشور، شرکت های کشورهای دیگری را در بر می گیرد که اصالتا آمریکایی نیستند، اما قوانین تحریمی آمریکا آن ها را برای ورود و تجارت با بازار ایران دچار انسداد می کند.

آمریکا با خروج از برجام تکلیف تحریم های اولیه را مشخص کرد، به واسطه این تحریم ها هیچ یک از شرکت های آمریکایی قادر به تعامل و تجارت با ایران و شرکت های ایرانی نخواهند بود. اما در خصوص شرکت های کشور های ثالث و تعامل آن ها با ایران، این مسئله به وجود آمده است که آیا تحریم های ثانویه آمریکایی ها علیه این شرکت ها، آن ها را از ورود و ماندن در اقتصاد ایران باز خواهد داشت یا اروپایی ها می توانند دست اندازی برای سیاست های اقتصادی تنبیهی آمریکا ایجاد کنند.

اینکه اروپایی ها بر سر برخی از مسائل با آمریکایی ها دچار اختلاف هستند، مسئله ای قابل کتمان نیست و بارها نیز مورد بررسی قرار گرفته است، اما اینکه اروپایی ها بتوانند جلوی اقدامات تنبیهی آمریکایی ها برای جنگ اقتصادی با ایران را بگیرند، موضوعی است که به نظر نمی رسد چندان جلوه ای در واقعیت داشته باشد. سخنان وزیر اقتصاد فرانسه به واقع بیش از هر چیزی اقرار به ناتوانی اروپا برای ایستادگی در برابر فشارهای اقتصادی آمریکا است. این سخنان پیام های زیادی برای اقتصاد ایران از یک سو و برای کسانی که امیدوار به کارساز بودن تضمین های عینی اروپا هستند از دیگر سو دارد. اروپا به صراحت در حال بیان این ناتوانی است.

2. اروپا نمی خواهد با آمریکا مقابله کند

روی دیگر سخنان وزیر اقتصاد فرانسه این است که اروپا نه تنها نمی تواند مانع از سیاست های یک جانبه آمریکا شود، بلکه در گامی عقب تر حتی نمی خواهد چنینی مانعی ایجاد کند. دلیل اصلی این موضوع را بایستی در سیاست های چند روز گذشته اروپایی ها دنبال کرد. نشست اخیر سران گروه هفت در کبک کانادا یکی از مظاهر ناتوانی کشورهای غربی در برابر آمریکا بود. در حالی که آمریکایی ها به ریاست ترامپ بیشترین حملات را به کشورهای اروپایی و کانادا داشت و کار تا جایی پیش رفت که ترامپ نخست وزیر کانادا را با سخنان تندی مورد خطاب قرار داد، اما نتیجه این شد که کانادا در اقدامی عجیب و به دور از روند عادی سازی روابط با ایران، طرح تعلیق عادی سازی روابط با ایران را تصویب کرد. علت اصلی این تصویب نیز درخواست ترامپ از نخست وزیر کانادا برای اعلام موضع صریح در برابر ایران بود. موضوعی که منجر به این شد کانادا نام سپاه پاسداران را ذیل گروه های تروریستی قرار دهد.

این موضوع به تنهایی برای عدم وجود اراده در بیان مقامات و سران اروپایی برای مقابله با آمریکا کفایت می کند. در موضوع تحریم های علیه ایران، اروپا در برخی موارد حتی پیشقراول نیز است. همین فرانسوی ها در ماه های اخیر خصوصا در روزهایی که ترامپ فشار رسانه ای را بر روی ایران افزایش داده است، سخن از تحریم علیه ایران به واسطه فعالیت های موشکی و منطقه ای کرده اند. آن چه مشخص است این که فرانسه، اروپا و به طور کلی غرب را نبایستی متفاوت و مجزای از آمریکا تحلیل و ارزیابی کرد.

3. اقتصاد وابسته اروپا به آمریکا

سوای از اینکه اروپا نمی خواهد و نمی تواند با آمریکا مقابله کند، وابستگی شبکه ای اقتصاد اروپا به آمریکا نیز موضوعی است که اروپایی ها را از تصمیم گیری منهای آمریکا ناتوان می کند. به عبارت شفاف تر اروپا در بند اقتصاد آمریکا و تصمیم گیری های اقتصادی آمریکا است. یک نمونه از این موضوع شرکت هواپیمایی ایرباس است. بر روی کاغذ،  بسیاری از شرکت های اروپایی بدون اعمال نظر آمریکا می توانند با ایران روابط اقتصادی داشته باشند، اما در عرصه عمل امکان چنین موضوعی بسیار کم است. در مقطعی آمریکایی ها صدور اجازه برای ایرباس های فرانسوی را در حالی با چالش مواجه کرده بود که یک روز قبل از اجرای برجام اوباما شفاها اجازه فروش هواپیما به ایران را به شرکت بوئینگ داده بود و وزارت خزانه داری آمریکا با صدور یک مجوز عمومی اجازه عقد قرارداد مشروط اتباع و شرکت‌های آمریکایی برای فروش هواپیمای مسافربری و قطعات مربوطه به ایران را صادر کرده بود، اما آمریکا در عمل هیچ گاه اجازه فروش 118 هواپیمای ایرباس فرانسوی به ایران بدون اعمال نظر وزارت خزانه داری را نداد. حتی انعقاد قرارداد با شرکت هواپیمایی بوئینگ نیز نتوانست مقامات آمریکایی را متقاعد کند که مانع از عملی شدن قرار داد ایرباس با ایران شوند.

این درحالی بود که ایرباس از مدتها قبل به دنبال این مجوز فروش هواپیما بود اما آمریکایی ها در عمل کسب مجوز فروش از آمریکا را دچار موانعی کرده بودند. یکی دیگر از موانع شرکت های اروپایی برای داشتن رابطه با ایران این بوده است که بسیاری از شرکت های اروپایی در شبکه ای به هم پیوسته و متصل، سهام بسیار زیادی از شرکت های آمریکایی را در دل خود جای داده اند. برای مثال بر اساس قوانین بین المللی تمامی وسایل پرنده که بیش از ۱۵ درصد قطعات و متعلقات آن ساخت ایالات متحده آمریکا باشد نیاز به مجوز OFAC دارند. حدود ۴۰ درصد قطعات هواپیمایی شرکت ایرباس از آمریکا تامین می شود. همین موضوع سبب شده است که هر آن چه ترامپ در خصوص ایران اندیشه می کند، در عمل کشورهای اروپایی را وادار به اقرار نسبت به ناتوانی خود در برابر ایران می کند.

انتهای متن/