سیاست خاورمیانه ای فرانسه به سوی تثبیت یا تغییر متوازن؟
سیاست خاورمیانه ای فرانسه به سوی تثبیت یا تغییر متوازن؟
تهران- ایرنا- روی کار آمدن «امانوئل مکرون» رییس جمهوری جوان و کمترشناخته شده در فرانسه برای برخی نماد تغییر سیاست های پاریس در مسائل داخلی و روابط خارجی است؛ سیاست هایی که در حوزه خاورمیانه طی سال های اخیر با انتقاداتی جدی همراه بوده و نامزدهای انتخابات اخیر ریاست جمهوری فرانسه از جمله مکرون با شعار دگرگونی آن به میدان آمدند.
به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، سفر اخیر وزیر امور خارجه فرانسه به خاورمیانه که پس از سفر مقامات آمریکایی، انگلیسی و آلمانی برای رایزنی با طرف های بحرانِ حاشیه جنوبی خلیج فارس صورت گرفت نشان داد پاریس نیز این تحولات را از نظر دور نداشته و از طریق میانجیگری به دنبال حضوری فعالتر در منطقه است.
«ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه که از ابتدای هفته جاری (بیست و چهارم تیرماه) رایزنی های خود را با همتایان قطری و سعودی آغاز کرد، در ادامه سفر منطقه ای خود راهی کویت و امارات شد تا در این دو کشور عربی نیز راه های پایان بخشی به تنش های فزاینده بین دوحه و ائتلاف عربی به رهبری ریاض را مورد بحث و بررسی قرار دهد.
لودریان در این دیدارها ضمن تاکید بر ضرورت مبارزه موثر با تروریسم، از اقدامات میانجیگرانه به ویژه مساعی کویت در این زمینه حمایت کرد و گفت تداوم تنش های موجود می تواند پیامدهای نامطلوبی را در همکاری های منطقه ای به ویژه در روند مبارزه با گروه های مسلح افراطی برجای گذارد.
همزمان با سفر وزیر امور خارجه فرانسه، رییس جمهوری این کشور نیز دیروز میزبان نخست وزیر رژیم صهیونیستی در پاریس بود؛ دیداری که در آن مکرون ضمن اعلان حمایت از تامین امنیت صهیونیست ها و درک نگرانی های تل آویو از تهدیدات حزب الله لبنان تصریح کرد پاریس پایبندی به توافق هسته ای ایران و 1+5 را همراه با نظارت جدی بر اجرای آن به پیش خواهد برد. مکرون همچنین گفت کشورش از آغاز دوباره مذاکرات سازش در سرزمین اشغالی که از سه سال پیش معلق مانده و راهکار ایجاد دو دولت حمایت می کند.
دور تازه تکاپوی فرانسه در امور خاورمیانه از دید برخی ناظران می تواند آغازگر دومین موج دیپلماسی پاریسی برای ایفای نقشی جدی تر در خاورمیانه طی سال های اخیر باشد. نخستین موج این تلاش ها همزمان با اعلان واشنگتن برای کاهش حضور در خاورمیانه و به موازات راهبرد ثقل آسیایی دولت دموکرات «باراک اوباما» به راه افتاد و از این رهگذر فرانسه کوشید جایگاه سنتی خود را در غرب آسیا احیا کند.
مبانی شکل گیری این نقش سنتی را می توان در تقسیم بندی خاورمیانه عربی و قیمومت مشترک لندن و پاریس بر سرزمین های منتزع شده از خاک امپراتوری عثمانی جست. به این ترتیب، بر اساس قرارداد «سایکس- پیکو» (به ترتیب نام وزیران امور خارجه انگلیس و فرانسه) که در سال 1916 میلادی با جلب حمایت روسیه منعقد و زمینه ساز تجزیه عثمانی شد، لندن و پاریس توانستند جای پای محکمی را در خاورمیانه عربی به خود اختصاص دهند.
با افول قدرت کشورهای اروپایی و تغییر مرکزیت قدرت بین المللی از اروپا به مسکو و واشنگتن، نقش لندن و پاریس در امور خاورمیانه هرچند کمرنگتر شد اما از بین نرفت. به همین خاطر کشوری چون فرانسه طی دهه ها یکی از بازیگران اصلی صحنه تحولات کشورهایی چون سوریه و لبنان یعنی ممالک تحت قیمومت پاریس در سال های پس از جنگ جهانی اول بوده است.
همچنان که اشاره شد فرانسه پس از کاهش تمرکز دولت اوباما بر خاورمیانه کوشید برای بازیابی جایگاه خود در منطقه گامی موثر بردارد اما روی کار آمدن «دونالد ترامپ» در آمریکا موجب شد واشنگتن بار دیگر به سیاست سنتی مداخله در منطقه برای کسب بیشینه منافع اقتصادی و تجاری بازگردد. به همین علت نه تنها فرانسه بلکه دیگر کشورهای اروپایی به خصوص انگلیس و آلمان به علت عقب نماندن از رقیب اصلی خود در خاورمیانه دور تازه ای از تلاش های دیپلماتیک را آغاز کرده اند.
نکته دیگری که بر انگیزه فرانسوی ها برای توجه بیشتر به خاورمیانه اثرگذار است، بحث های جدی است که در رقابت های انتخاباتی اخیر این کشور درباره مسائل خاورمیانه مطرح شد. در رقابت های سیاسیِ پیش از انتخابات اردیبهشت ماه امسال، اغلب نامزدها سیاست های خاورمیانه ای دولت سوسیالیست «فرانسوا اولاند» را به دلایلی چون تسری چالش های امنیتی خاورمیانه به خاک فرانسه و وقوع حوادث متعدد تروریستی در این کشور، ناکامی مبارزه با تروریسم در خاورمیانه، سکوت در بحران یمن، انفعال در بحران سوریه و ... مورد انتقاد جدی قرار دادند. دیگر موضوعات مورد بحث در این رقابت ها پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا و فروش سلاح و تجهیزات فرانسوی به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بود که اهمیت سیاست های خاورمیانه ای را در مباحث سیاسی فرانسه آشکار ساخت.
با وجود انتخاب شعار تغییر از سوی مکرون، تحول در سیاست های خاورمیانه ای پاریس و رویکردهای این کشور در زمینه مساله فلسطین به دلیل منافع سرشار فروش تسلیحات و فعالیت لابی های صهیونیستی با دشواری های بسیاری روبرو است. به عنوان نمونه در سفر یک سال پیش «محمد بن سلمان» ولیعهد کنونی عربستان به پاریس قراردادی 12 میلیارد دلاری در زمینه مبادلات تجاری، ساخت نیروگاه های هسته ای و فروش تجهیزات نظامی بین دو کشور به امضا رسید.
بنا به اعلام رسانه سعودی العربیه در جریان سفر لودریان به ریاض، فرانسه تنها در طول دو سال گذشته قراردادهایی با کشورهای عربی به امضا رسانده که عبارتند از قرارداد 3 میلیارد دلاری با ریاض برای تامین تسلیحات نظامی ارتش لبنان، قرارداد 7 میلیارد دلاری فروش جنگنده‌های رافائل به قطر و قرارداد 5 میلیارد دلاری فروش همان جنگنده‌ها به مصر که با حمایت‌های سیاسی و احتمالا مالی از سوی امارات متحده عربی تسهیل شده است. به همین دلیل این رسانه مدعی شده پاریس با داشتن چنین قراردادهایی نمی تواند شاهد تنش میان کشورهای این منطقه باشد.
با توجه به آنچه گفته شد پیگیری هدف تغییر در عرصه دشواری چون خاورمیانه برای دولت جدید این کشور چالش هایی جدی را به دنبال خواهد داشت و شاید بهترین گزینه برای پاریس ایجاد تعادل در ارتباط با بازیگران خاورمیانه ای باشد؛ گزینه ای که می تواند قراردادهای اخیر شرکت نفتی توتال با کشورهایی چون ایران و قطر را الگوی عمل قرار دهد.
پژوهشم** 9275**9279**خبرنگار: اعظم حمیدپور** انتشاردهنده:سیدمحمد موسی کاظمی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
