يكشنبه, ۱۹ فروردين ۱۳۹۷، ۱۲:۱۹ ق.ظ
ورود گام به گام اروپا به خاورمیانه
روزنامه اعتماد
1397/01/18
ورود گام به گام اروپا به خاورمیانه
میثم سلیمانیروز پنجشنبه رسانه‌های داخلی بحرین اعلام کردند که پایگاه نظامی دایمی بریتانیا در این کشور رسما افتتاح شده است. این نخستین پایگاه دایمی نظامی بریتانیا در خاورمیانه در بیش از چهار دهه گذشته در خلیج فارس محسوب می‌شود که به این ترتیب به نظر می‌رسد آنها قصد دارند حضور گسترده‌ای را در مسیر اصلی حمل و نقل بین‌المللی خلیج فارس و در راستای تامین امنیت آن ایفا کنند. به گزارش آسوشیتدپرس طبق اطلاعات به دست آمده در این پایگاه تسهیلات پشتیبانی نیروی دریایی بریتانیا با حدود 500 پرسنل نیروی دریایی از جمله ملوانان، سربازان و افسران مستقر است. لازم به ذکر است که خلیج فارس یکی از مهم‌ترین مناطق برای حمل و نقل دریایی به شمار می‌آید که از آنجا بطور معمول نفت خارج می‌شود و کالا از آسیا و اروپا وارد این منطقه می‌شود که تامین امنیت آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مقامات بریتانیایی اعلام کردند که از سال 1971 تا به امروز این اولین پایگاه دایمی بریتانیا در شرق کانال سوئز محسوب می‌شود.
استیو دینتون، فرمانده نیروی دریایی انگلیس در این باره می‌گوید: هدف نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا ارتقا و تضمین امنیت دریایی در منطقه است و در این چارچوب بناست نیروهای دریایی در راستای مقابله با دزدان دریایی، مبارزه با تروریسم و اطمینان از تحقق یک دریای آزاد را عملیاتی کنند.
گفتنی است بحرین همسایه جنوبی ایران و در کنار سواحل عربستان سعودی است که علاوه بر حضور پایگاه نظامی بریتانیا میزبان ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده نیز است. به گفته مقام‌های نیروی دریایی امریکا طی ماه‌های اخیر احتمال درگیری ناوهای جنگی امریکایی و نیروهای نظامی ایران در خلیج فارس افزایش یافته و این موضوع می‌تواند به‌شدت برای امریکایی‌ها نگران‌کننده باشد. برخی تحلیلگران معتقدند که شاید حضور نیروی دریایی بریتانیا بتواند بخشی از چالش‌های احتمالی ناوهای امریکایی در منطقه را کاهش دهد تا راحت‌تر بتوانند پشتیبانی کشتی‌ها را برعهده داشته باشند از همین رو در پایگاه نظامی بحرین نیز امکانات جالب توجهی برای نیروهای نظامی بریتانیایی در نظر گرفته شده است. بریتانیا برای اولین‌بار در سال 1935 یک پایگاه در بحرین تاسیس کرد اما با حضور نظامی امریکا در منطقه پایگاه عملا برچیده شد و از سال 2014 مجدد برنامه بازسازی پایگاه قدیمی بریتانیا مطرح بود که روز پنجشنبه رسما افتتاح شد.
اما در حال حاضر سوال اصلی اینجاست که آیا بریتانیا تنها به قصد حضور برای تامین امنیت منطقه وارد بحرین شده است یا فرانسه از سر صلح دوستی قصد دارد وارد سوریه شود؟ بریتانیا پیش و پس از جنگ جهانی اول حضور جدی به همراه فرانسه در منطقه خاورمیانه داشته است و به نظر می‌رسد هر دوی این کشورها در مسیر احیای یک فرآیند قدم بر‌می‌دارند. طی روزهای اخیر خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه فرانسه تعدادی از نیروهای خود را در سوریه مستقر کرده است هرچند که این موضوع از جانب فرانسوی‌ها تکذیب شد اما منابع متعددی این موضوع را تایید کردند. اما حتی اگر این موضوع نیز تکذیب شود فرانسوی‌ها به خصوص در چند وقت اخیر و با روی کار آمدن امانوئل ماکرون علاقه وافری را برای نقش‌آفرینی در سوریه و حتی مداخلات نظامی نشان داده‌اند. اقدامی که اگر در حمایت از کردها صورت گیرد عملا دو عضو ناتو را رودر روی هم قرار می‌دهد. ولی نکته جالب توجه این است که هم بریتانیا و هم فرانسه در حال نقش آفرینی در مناطقی هستند که در پیمان سایکس-پیکو و پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی بر سر آن به توافق رسیدند.
اما در این بین یک استدلال وجود دارد که کشورهای اروپایی چه به صورت فردی یا جمعی علاقه زیادی نسبت به گذشته در راستای نقش‌آفرینی در خاورمیانه دارند. شاید تا حدود 10 سال پیش کسی تصور نمی‌کرد اروپا بخواهد به شکلی خارج از ناتو و چارچوب دهه 90 یا حتی در اوایل دهه اول قرن بیستم عمل کند. اما اروپایی‌ها چشم‌انداز خود را بر همین مبنا طرح‌ریزی کردند. توماس کاراسک که اکنون در موسسه مطالعات سیاسی جمهوری چک مشغول به کار است و در حوزه مطالعات امنیتی پژوهش کرده است حدود 10 سال پیش طی مقاله‌ای برای نشریه تخصصی استراتژی و دفاع نوشت: پیش بینی نیروی نظامی یکی از ابزارهای اصلی سیاست امنیت و دفاع اروپا محسوب می‌شود اما در حال حاضر برنامه‌ریزی برای فعالیت نیروهای اروپا محدود است. او در مقاله خود تحت عنوان اینکه آیا نیروهای اروپایی می‌توانند در خاورمیانه مداخله کنند، می‌نویسد: هرچند که قابلیت‌های محدودی در اختیار اتحادیه اروپا قرار دارد اما اقدام نظامی اتحادیه اروپا در این منطقه نباید رد شود. کاراسک معتقد است که استراتژی امنیتی اروپا در سال 2003 مدعی است با توجه به اینکه اتحادیه از جمعیت قابل توجهی برخوردار است و اقتصاد پویایی نیز دارد، بطور ناگزیر یک بازیگر جهانی است. در چنین شرایطی اروپا هرچند می‌داند که از لحاظ نظامی قابل مقایسه با امریکا نیست اما به دنبال آن است که تبدیل به یک قدرت جهانی و یک بازیگر تعیین‌کننده شود که خارج از چارچوب ناتو در دوره جنگ سرد تعریف می‌شود. از همین رو خاورمیانه می‌تواند به عنوان یک آزمون حیاتی از بلوغ سیاست و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا شناخته شود. در حال حاضر خاورمیانه با چالش‌های عمده جدی روبه‌رو است که اروپا نمی‌تواند آنها را نادیده بگیرد و هریک از آنها می‌تواند بر آینده این اتحادیه نیز تاثیرگذار باشد. بحران در کشورهای خاورمیانه از جمله سوریه رسما امنیت اروپا را با چالش مواجه کرده است. در این بین حتی سیاست‌های متحدان اروپا از‌جمله امریکا در خاورمیانه نیز ممکن است امنیت اتحادیه را با خطر مواجه کند.
لئو واردکار، نخست‌وزیر ایرلند چندی پیش در نشست سران اتحادیه اروپا عنوان کرد، ما 28 کشور اتحادیه اروپا کشورهای کوچکی هستیم که در مسیرهای مختلف توسط کشورهای بزرگ احاطه شده‌ایم و گاهی اوقات با آنها مخالف هستیم. وی افزود در حال حاضر اتحادیه اروپا توسط دشمنان و متحدان خود محاصره می‌شود که دیگر نمی‌تواند به آنها متکی باشد. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در سالگرد آغاز بحران سوریه و در جمع وزرای خارجه اتحادیه اروپا گفت در حال حاضر به نظر می‌رسد تنها اروپا و سازمان ملل است که به راه‌حل سیاسی برای سوریه معتقد است.
اکنون اتحادیه اروپا در موضوع‌های مختلفی همچون برجام، سوریه و فلسطین با امریکا به عنوان یک متحد دچار چالش جدی است که اتفاق نظر چندانی در این موضوعات میان امریکا و اروپا وجود ندارد. همچنین دونالد ترامپ، ریاست‌جمهوری ایالات متحده از پیش و پس از حضور در کاخ سفید کشورهای اتحادیه اروپا را ملزم به پرداخت هزینه برای حمایت از آنها کرده است. درچنین شرایطی اتحادیه اروپا اگر قصد دارد به یک بازیگر مهم بین‌المللی بدل شود مجبور است خود به تنهایی با چالش‌های پیش‌روی خود حتی به صورت نظامی و خارج از چارچوب ناتو با آنها برخورد کند. از همین رو اگر فضایی فراهم شود می‌توان شاهد حضور گسترده‌تر اروپایی‌ها در منطقه بود که مسوولیت‌هایی، خود به عنوان یک بازیگر مهم بین‌المللی را برعهده بگیرد و برای تامین امنیت خود دیگر محتاج امریکا نباشد، حالا این موضوع می‌تواند از طریق حضور کشورهای اروپایی از‌جمله فرانسه و بریتانیا که توان نظامی بیشتری نسبت به سایر کشورهای اتحادیه دارند باشد یا اینکه در آینده با تقویت نیروهای نظامی مشترک در اتحادیه این امر محقق شود.
